گزارش از وضعیت مکتب لیسه نسوان قریه لعلچک ولسوالی مالستان

غلام رضا محسنی*

مکتب لیسه نسوان لعلچک مالستان در سال 1382 هـ. ش. به همت، توافق و خواست اهالی قریه ­های موبد، لعلچک، نیزار و سوکه بنیان­گذاری شد. گرچند تاریخ تأسیس آن به دهه 1340 برمی­گردد که در آن زمان به علت فقر و محرومیت، مردم توانایی ساخت مکتب را نداشتند و کلاس­ها در مساجد، زیر خیمه و حتی در زیر سایه درختان تشکیل شده و تدریس می شد. از سال 1382 به بعد این مکتب مورد توجه قرار گرفت. از آن­جایی که جمعیت و نفوس قریه‌های مذکور تعداد هفت صد فامیل را شامل می­شد، وجود چنین مکتب دخترانه­ای، برای پاسخگویی و رفع نیازهای عملی محصلان کاملا احساس می­گردید. با توجه به اهمیت و ضرورت وجودی آن، نمایندگان دلسوز و علم دوستی نیز از سوی مردم انتخاب گردید و با همکاری عده­ای از دانشجویان مقیم غزنی و کابل، دوسیه­ی این مکتب دوباره مورد پیگیری قرار گرفت و در وزارت معارف ثبت و راجستر شد.

سپس کار ساخت و ساز مکتب شروع شد، هزینه­های مالی آن از طریق مؤسسه خیریه G.R.S.P که در آن زمان در مالستان فعالیت داشت، تمویل گردید و با تلاش و همکاری انجنیر سلمانعلی صادقی و مرحوم مدیرمحمد اسماعیل واحد  که به عنوان نماینده مردمی مسئولیت آن را به عهده داشتند، کار ساخت و ساز آن صورت گرفت. کار آن تقریبا در ظرف دو سال تکمیل گردیده و مورد بهره برداری قرار گرفت. بعد از تکمیل بنای آن به تعداد 200 پایه چوکی و تعداد اندک لوازم اداری و یک پایه خیمه بزرگ، از سوی مؤسسه مذکور کمک صورت گرفته است.

ساختمان مکتب، دارای هشت اتاق یا صنف درسی است. در هر صنف، تخته سیاه نیز به صورت پخته کاری تعبیه گردیده، بالای سقف اتاق­ها نیز از آهن کار گرفته شده تا جلوی برف و باران گرفته شود. در کنار مکتب یک حلقه چاه برای آب آشامیدنی وجود دارد که فعلا خشک گردیده است. اما این مکتب، اتاق اداری ندارد، تحویل خانه یا انباری که وسایل و امکانات مکتب در آن گذاشته شود، ندارد و حیاط نیز برای آن ساخته نشده است.

فعالیت­های علمی مکتب به صورت ابتداییه آغاز شد و در قالب 9بست تشکیل گردید که 6 بست آن مربوط به معلمان بود و 3 بست آن ماموران اجیر، یک نفر مدیر، یک نفر معتمد و یک نفر نیز ملازم بود. با این تشکیلات، برنامه­های درسی در یک تایم از صنف اول تا پنجم فعال شد.

تعداد شاگردان در ابتدا مجموعا به 370 نفر می­رسید که این تعداد در هر سال تحصیلی به نسبت افراد جدید الورود رو به افزایش بودند. از تعداد 6 نفر معلم، تنها یک نفر معلم زن وجود داشت که آن هم دارای تحصیلات صنف 12 و فارغ از لیسه­ی نسوان میرادینه بود. بقیه معلمان اجیر و دارای تحصیلات خصوصی بودند.

بعد از چند سال فعالیت علمی، مکتب از ابتداییه به متوسطه ارتقا یافت و در سال 1388 تا صنف نهم شاگرد داشت. تا سال 1388 این مکتب با تشکیل ابتداییه به فعالیت خود ادامه داد و به علت نبود چوکی، تعدادی از شاگردان زیر خیمه بدون چوکی درس می­خواندند. در این شرایط، مکتب نیز با کمبود معلم مواجه بود و فقط حقوق یک معلم از سوی دولت پرداخت می گردید، معاش بقیه معلمان به عهده مردم بود. از سال 88 به بعد تعداد فارغان چهارده دانشگاه‌ها رو به افزایش بود. پالیسی دولت جمهوری اسلامی افغانستان نیز بر آن قرار گرفت که معلمان اجیر از بست­های مکاتب منفک گردیده و بجای آن فارغان صنف چهاردهم و شانزدهم دانشگاه­های دولتی باید جذب مکاتب شوند. روند جذب فارغ التحصیلان دانشگاه­ها، در بست‌های مکاتب مدتی با استقبال قرار گرفته و ادامه یافت.

با افزایش و ازدیاد تعداد شاگردان از سال 1385 تا 1389، تعداد محصلان به 570 نفر می رسید. به تناسب آن، تعداد شعبه­های صنف به دوازه تا رسیده بود، بناءً کمبود چوکی و لوازم اداری احساس می­شد که از طرف برنامه ملی ارتقا کیفیت معارف با همکاری تیم بازسازی ولایتی P.R.T  به تعداد 416 عدد چوکی، 4 پایه میز ، 4 عدد الماری و تعدادی لوازم و امکانات اداری و تعداد 100 جلد کتاب برای مطالعه معلمان و شاگردان به این مکتب کمک صورت گرفت. از آن سال به بعد تاکنون این تعداد چوکی­ها بخاطر استفاده زیاد و استهلاک آن، از کار افتاده و دیگر قابل استفاده نیست.

مکتب از سال 1389 به بعد از متوسطه به لیسه ارتقا نموده و به مدت چهار سال است که سالانه به طور میانگین 20 الی 30 نفر فارغ از صنف دوازده دارد که آن­ها نیز با سپری نمودن کانکور سالانه و در صورت موفقیت در آن، راهی تحصیلات عالی در دانشگاه­های دولتی یا مؤسسات تحصیلات عالی خصوصی می­شوند.

در شرایط کنونی، تشکیلات مکتب دارای 9 بست معلم است، سه نفر مامور اداری، یک نفر مدیر و دو نفر ملازم اجیر می­باشند. مدیر مکتب، فارغ صنف چهاردهم دارالمعلمین ولسوالی مالستان است و معلمان آن برخی فارغ صنف دوزادهم و برخی دیگر فارغ 14 و 16 از دانشگاه‌ها و مؤسسات تحصیلات عالی می­باشند. با توجه به وضعیت کنونی که مکتب از ابتداییه تبدیل به لیسه گردیده، اما مشاهده می­گردد که هنوز ساختار ابتدایی آن تغییر نکرده و تعداد معلمان آن به اندازه کافی نیست و نیازمند به حضور 14 نفر معلم دیگر می­باشیم.

در شرایط فعلی یکی از مشکلات اساسی که وجود دارد، کمبود کتاب­های چاپ جدید است که به تعداد افراد محصل کتاب در دست نیست. از صنف اول تا صنف دوازدهم، محصلان با کمبود کتاب­های جدید مواجه اند. به تعداد 5223 نسخه از کتاب­های قبلی به دلیل طبع قدیم، فرسودگی، استهلاک و استفاده فراوان؛ دیگر قابل استفاده نیست.

در خلال توضیحاتی که پیرامون مسایل مختلف مکتب ارایه شد به نواقص، نارسایی­ها و کمبودات آن اشاره گردید، اما در راستای بهبودی وضعیت و ارتقا کمی و کیفی معارف، لازم است که به موانع و مشکلات توجه جدی­تری صورت گیرد، بنابراین ما مجموع آن را به صورت ذیل فاکتور می­نماییم:

1) کمبود معلم؛ به دلیل این که مکتب از ابتداییه تبدیل به لیسه شده، بنابراین لازم است که 14 معلم دیگر به مجموعه اضافه شود.

2) کمبود کتاب؛ کتاب­های موجود، قدیمی، فرسوده و غیر قابل استفاده است اما کتاب­های جدید به اندازه کافی در دست نیست.

3) کمبود چوکی برای شاگردان؛ تقریبا تعداد 400 پایه از چوکی­های قبلی فرسوده و غیر قابل استفاده است.

4) کمبود صنف و اتاق درسی؛ ساختار مکتب ابتدایی است و فقط هشت اتاق دارد، در حالی که 18 صنف درسی وجود دارد.

5) نبود اتاق اداری و تحویل خانه؛ برای نگهداری وسایل و امکانات مکتب، مکانی وجود ندارد.

6) نبود آب آشامیدنی برای شاگردان و معلمان؛ چاه آب قبلی، خشک گردیده، از این جهت مشکل جدی برای همگان اعم از معلمان و شاگردان به وجود آمده است.

7) نبود حیاط برای مکتب؛ داشتن یک حیاط بزرگ، برای مکتب از جهات مختلف ضرورت دارد، اما متأسفانه هنگام ساخت، به این مسئله توجه نشده است.

8) از کارافتادگی تخته­های سیاه؛ بدلیل استفاده زیاد، تخته­ها از کار افتاده و قابل استفاده نیست.

9) اتاق­های داخل صنف، نیاز به مرمت و بازسازی دارد. مستراح نیز به تعمیر نیاز دارد و یک طرف دیوار آن فرو ریخته است.

این مشکلات بارها در مجامع مختلف مطرح شده است؛ از جمله با شورای انکشافی مکتب و اولیای شاگردان، با هیئت اعزامی ریاست معارف و اعضای نظارت مدیریت معارف ولسوالی مالستان در میان گذاشته شده، اما تا کنون توجهی بدان صورت نگرفته است و ما همچنان امیدواریم که دولت جمهوری اسلامی افغانستان و مسئولان ذیربط در راستای حل مشکلات موجود، اقداماتی را انجام دهند، تا گامی باشد در راه رشد و شکوفایی و توسعه علم و آگاهی و داشتن یک افغانستان آباد و مترقی. انشاالله.