درتاریخ 7 حوت/ اسفند 1401، بود که عبدالقیوم سلیمانی، سرپرست سفارت افغانستان در تهران با خروج از سفارت، اظهار نمود که سفارت را با تمام امکانات آن تحویل وزارت خارجه ایران داده اند. همزمان ذاکر جلالی رئیس اداره امور وزارت خارجه طالبان، زمان آغاز به کار سرپرست جدید سفارت افغانستان در تهرن را اعلام نمود. به دنبال آن، عبدالقهار بلخی سخنگوی وزارت خارجه طالبان از تعیین «فضل محمد حقانی» به عنوان شارژدافیر سفارت خبر داد. ایران ششمین کشوری بود که با اعزام دیپلمات های طالبان به سفارت افغانستان در درتهران موافقت نمود ؛ پیش ازاین، سفارت های افغانستان در روسیه، پاکستان، ازبکستان، ترکمنستان وچین نیز تحویل طالبان شده بود. 

پس ازاستقرار دیپلمات های طالبان در تاریخ 10 حوت/ اسفند 1401 در سفارت افغانستان در تهران، کار تمدید پاسپورت که متوقف شده بود، درتاریخ 20 حوت/اسفند 1401 از  سر گرفته شد. بلافاصله از تاریخ 22 حوت/ اسفند 1401، نرخ جدید صدور و تمدید پاسپورت ها ا زسوی وزارت مالیه افغانستان اعلام گردید:

درایران وپاکستان، صدور ده ساله به مبلغ 300 دالر و پنج ساله به مبلغ 150 دالر  و تمدید یک ساله نیز به مبلغ 30 دالر اعلام شد.   

این هزینه ی سنگین با توجه به تحریم ایران ازسوی کشورهای غربی و نرخ بالای دلار در ایران که در دمادم نوروز 1402 هر یک دالر بین 50 تا 60 هزار تومان بوده است، نگرانی مهاجران مقیم ایران را بر انگیخت. چرا که پرداخت این هزینه سنگین برای مهاجران به ویژه دانشجویان، طلاب و سایر اقشار مستضعف و فقیری که مجبور به ترک افغانستان شده و با بازار متورم، شرایط تحریمی، مسکن گران و خرج های گزاف زندگی در ایران، مواجه شده اند، واقعا غیر قابل تحمل است. پرداخت سالانه یک میلیون پنجصد هزار تومان به ازای هر نفر برای تمدید پاسپورت وآن هم برای یک مهر و استیکر، بنا به ملاحظات و معضلات زیر، ناعاقلانه و حقیقتا نا عادلانه است:

• دشواری های مالی مهاجران در ایران؛ هرکارگر عادی ماهانه در ایران حدود 5 میلیون تومان کار می کند؛ اغلب مهاجران در ایران غالبا از قشر فقیری اند که دست از هرکجا کوتاه و از بدی حادثه خود را به هرطریق ممکن به ایران رسانده اند؛ خانواده های شان چه باخود شان در ایران امده باشد و یا در افغانستان مانده باشند، نیاز شدید به کار و مزدکار این مهاجران دارند، لذا دولت طالبان به جای ان که زیر بال این قشر فقیررا بگیرد، هزینه های سنگین هم برانان تحمیل می کند! واین واقعا ظالمانه و غیر عادلانه است.
• عدم تناسب هزینه با در آمد و مقایسه ناروای مهاجران ایران با مهاجران در دیگر کشورها؛ مقایسه مهاجران ایران با مهاجران در دیگرکشورها و قرار دادن پایه دالر برای صدور و تمدید پاسپورت و دیگر خدمات سفارت، واقعا یک مقایسه ناروا ونا به جا است. زیرا 30 یا 40 دالر در دیگر کشور ها برابر با فقط یک تا دو وسه ساعت کاری آنان است ولی یک میلیون پنجصد هزار تومان در ایران، برابر با حدود ده روز کار یک کارگر است. ضمن آن که بابت مخارج اقامت نیز در حدود همین مبالغ می پردازند. لذا در آمد پایین انان به رغم هزینه های سنگین خانواده های آنان، هیچ توجیه انسانی برای تحمیل و تحمل هزینه های سنگین برای پاسپورت را ندارد. فاجعه زمانی به اوج می رسد که اگر یک خانواده ی هفت و هشت نفره، پاسپورت پنج ساله بگیرند؛ سرپرست خانه باید در حدود صد و پنجاه میلیون تومان را بپردازد و این یک تکلیف وستمی غیر قابل تحمل است. یعنی یک کارگر با درآمدی ماهانه پنج میلیون و عیال وار، چگونه چنین مبلغ گزاف و هزینه ی سنگین را فقط برای پاسپورت بپردازد؟!!!!   
• تحمیل هزینه ی سنگین مالی بر جمعیت فقیر محصلان؛ بسیاری از کسانی که در ایران، با پاسپورت و اقامت قانونی، زندگی می کنند، دانشجویان و طلاب و محصلان هستند. این قشر فقیر نه فقط هیچ هزینه ای بر دولت های افغانستان نداشته اند، که سرمایه های علمی و انسانی آن جامعه به شمار می می روند. اما متاسفانه هیچ حمایت مالی و مادی از آن ها نشده و اینک بالا رفتن هزینه ی صدور و تمدید پاسپورت، بر فقر و فلاکت این قشر فقیر افزوده و مشکلات مالی آنان را بیشتر می کند.
• نرخ نا متعادل و متورم ارزهای خارجی در ایران؛ شرایط تحریمی و بازار بی ثبات اقتصاد و تغییر لحظه ای نرخ ارزهای خارجی، شرایط دشواری را برای مهاجران ایحاد نموده است. دخل به تومان و خرج به دالر، نه با عدالت، نه با عقلانیت، نه با انسانیت و نه باقانون و نه با واقعیت و طاقت مهاجران سازگاری دارد. افزایش هزینه های پاسپورت آن هم بر معیار دالر آمریکائی یا هر ارز خارجی دیگر یک تصمصم غیر عادلانه و ستمگرانه است. به ویژه در بازار متورم و متغیر ارزهای خارجی در ایران، کاملا یک تصمیم ظالمانه ونا معقول و به دور از طاقت و توان مهاجران مقیم ایران است.

راه حل ها:

اکنون که موجی از نارضایتی و نگرانی درمیان تمام مهاجران افغانستانی مقیم ایران از این تصمیم دولت طالبان ایجاد شده وپویش هایی نیز در فضای مجازی، جهت کاهش هزینه پاسپورت درحال انجام است.

الف) تقاضای تمام مهاجران، به ویژه طلاب و دانشجویان و محصلانی مشغول به تحصیل، از سفارت افغانستان در تهران و حکومت سرپرست طالبان آن است تا هرچه سریعتر دراین تصمیم نا عادلانه و اکراهی، تجدید نظر نموده و هزینه ها را به حد معقول و در حد تحمل این قشر آواره و مستضعف، رسانیده و معیار را برای مهاجران ایران، همان پول رایج در ایران قرار دهند.

ب) منطقی آن است تا معیار را نه دلار بلکه نرخ کار ودرآمد مهاجران در ایران قرار دهند. مثلا مهاجران مقیم در کشورهای غربی برای تمدید یک ساله، مبلغ چهل دالر یعنی قیمت حدود یک ساعت کار خود را می پردازند، در ایران نیز همین قاعده اجرا گردد و برابر با متوسط درآمد این مهاجرا ن، نرخ عادلانه تعیین گردد.

ج) قشر دانشجو و طلبه ومحصل نیز که هیچ هزینه بر دوش دولت افغانستان ندارند ودرمقابل، سرمایه های انسانی جامعه اند، لا اقل باید از خدمات رایگان در صدور وتمدید پاسپورت برخودار شوند.

قطعا و مطمئنا عدالت و انصاف، به دوام هرحکومتی کمک نموده و پایه های مردمی ان را استوار می سازد. اما لجاجت و ستم و تحمیل هزینه های غیر قابل تاب و طاقت، موجب نارضایتی، بیزاری، اعتراض و عصیان خواهد شد.

ضمن آن که اگر هزینه ها غیر قابل طاقت باشد، زمینه های سوء استفاده و نیز فرار مردم از قاعده و قانون را فراهم نموده و دیگر مهاجران از گرفتن پاسپورت نیز صرف نظر می کنند.  

والسلام علی من اتبع الهدی