عید فطر، جشن تولد فطرت است؛ فطرتی که از غبارها و زنگارها پاک شده و اکنون در زیباترین شکل خود خودنمایی می کند. به خودم می اندیشم، من کجا و میهمانی خدا کجا. غبار جهل و سیاهی گناه، قلبم را آلوده کرده است و خریداری برای این قلب زنگار گرفته نمی یابم. به خدایم می اندیشم که سراسر لطف است و مهربان ترین مهربانان. غفار است و بنده نواز. مرا به میهمانی خودش دعوت می کند و قلبم را جلا می دهد. یادم می آورد فطرت توحیدی ام را، یادم می آورد مبارزه با شیطان درونی و بیرونی ام را. خودم، خدایم، جایگاهم را که فراموش کرده بودم، به یاد می آورم. اکنون که میهمانی تمام شده و عید فطر فرا رسیده، انگار از نو متولد می شوم و به روشنی می بینم که بازگشت به فطرتم را جشن گرفته ام. امیرمؤمنان علی(ع) نیز جشن فطرت را این گونه به عید فطر نسبت می دهد:

«این عید کسی است که خدا روزه اش را پذیرفته، نماز او را ستوده و هر روز که خدا نافرمانی نشود، آن روز عید است.[2]

عید شکر

عید فطر، روز شکرگزاری از حق تعالی است که در ظلمت جسم، چراغ روشن فطرت را نهاد تا همیشه پرتوافشان باشد و حیات بخش. مقام معظم رهبری نیز دراین باره می فرماید:

عید رمضان، در حقیقت عید شکر است؛ شکر به خاطر توفیق گذراندن دوران یک ماهه ضیافت الهی. شکر روزه داری. شکر توفیق عبادت و ذکر و خشوع و توسل به بارگاه کبریایی حضرت حق. حقیقتاً هم برای این شکر، انسان مؤمن باید عید بگیرد.[3]

عید وحدت

میزبانت دلت را نورانی و لطیف ساخته و زنجیرهای شیطانی را از دست و پایت گشوده است. اکنون زمان آن رسیده که با همه هم کیشانت که همچون تو پذیرایی شده اند، اجتماعی بزرگ و بس نیرومند بسازید؛ آن طور که تمام دشمنان را مرعوب خویش گردانید.

مقام معظم رهبری در سخنرانی خود در خطبه های عید سعید فطر، مهم ترین معنا و مضمون این عید را اتحاد و وحدت و مستحکم شدن دل ها به واسطه ایمان به خدا دانستند و تأکید کردند:

تنها راه موفقیت و پیشرفت امت اسلامی در عرصه های مختلف و تسلط بر سرنوشت خویش و مقابله با تهدیدهای مغرورانه مراکز قدرت جهانی، وحدت کلمه و پرهیز از اختلاف و تفرقه است.[4]

عید معنویت

غرض از عید نه آن است که از باب جلال

جامه ناز بپوشند به الطاف مزید

ای خوش آن عید کز آن شاه و گدا خوش باشند

که چنین عید سعید است و جز این نیست سعید

مقام معظم رهبری در جایی، درباره سادگی در روز عید فطر، داستانی را از زمان امام علی(ع) نقل می کند و می فرماید: یکی از یاران آن حضرت می گوید روز عید فطر در خانه امیرمؤمنان بر او وارد شدم. در مقابل او، سفره ای گسترده و غذای بسیار متواضعانه ای در مقابل حضرت گذاشته شده بود. عرض کردم: یا امیرالمؤمنین! شما روز عید چنین غذای کم اهمیت و کم ارزشی می خورید؟ معمول این است که در روزهای عید، مردم بهترین غذاهای خود را می خورند؛ شما به این غذا اکتفا کردید؟ فرمود: امروز، روز عید است، اما برای کسانی که مورد مغفرت الهی قرار گرفته باشند؛ یعنی عید بودنِ امروز، به خوردن غذاهای رنگین و دل خوش کردن به شادی های کودکانه نیست. این عید واقعی است برای کسانی که بتوانند و توانسته باشند مغفرت الهی را برای خودشان تحصیل کنند.[5]

مقام معظم رهبری در این باره می فرماید:

البته گفته شده است در عید فطر به یکدیگر تحیت بگویید، لباس های تازه خود را بپوشید، آن روز را روز عید و شادمانی بدانید، اما جوهر این عید عبارت است از توجه به معنویت و طلب مغفرت و درخواست رحمت پروردگار.[6]

عید پاداش

عید فطر، روز دریافت جوایز و پاداش است؛ جوایزی آسمانی و پاداش هایی از جنس رستگاری.

مولای متقین در یکی از خطبه های عید فطر چنین فرمود:

ای بندگان خدا! بدانید نزدیک ترین و کمترین چیز که برای مردان و زنان روزه گیر فراهم است، این است که فرشته ای در آخرین روز ماه رمضان به آنان ندا می دهد که ای بندگان خدا! بر شما مژده باد که گناهان گذشته شما آمرزیده شد و بنگرید که در آینده چگونه خواهید بود.[7]

عید است و آخر گل و یاران در انتظار

ساقی به روی شاه ببین ماه و می بیار

دل برگرفته بودم از ایام گل ولی

کاری بکرد همت پاکان روزه دار[8]

عید بشارت

امروز روز عید فطر است؛ عیدی که زمین و زمان را غرق شادی و سرور کرده است. ساکنان زمین به شکرانه یک ماه عبادت و نیایش، عید گرفته اند و ساکنان آسمان نیز مأمور شده اند پاداش هایی را از سوی عرش الهی برای ساکنان این کره خاکی بیاورند و به راستی که در این روز بزرگ، زمین و زمان و آسمان در جوش و خروشند. عید فطر، عید زیبایی های معنوی، عید بشارت و عید سعادت است.

حافظ منشین بی می و معشوق زمانی

کایام گل و یاسمن و عید صیام است[9]

روز لقاءالله

حضرت امام خمینی(ره) در این مورد، سخنان قابل توجهی ارائه کرده و می فرماید:

آن برداشتی که اهل معرفت از عید می کنند، با آن برداشتی که دیگران می کنند بسیار متفاوت است. آنها بعد از اینکه در ماه مبارک رمضان آن ریاضت ها را می کشند و کشیدند، روز عید روز لقاءالله است.[10]

شوق دیدار یار

ای عصاره هستی! در اجتماع عظیمی که برای برپایی نماز عید فطر تشکیل شده است، بیش از هر زمان دیگر جای خالی ات مرا غمگین می کند و زمزمه «عزیزٌ عَلَیَّ اَنْ اَرَی الْخَلْقَ وَ لا تُری»[11] از زبانم نمی افتد. در فراغت با دلی مملو از امید، اشک حسرت می ریزم. حال که زمان پاداش روزه داری رسیده، از خداوند دولت کریمه ات را می خواهم. با زمزمه ندبه، غم سنگینی که از هجرانت بر دلم نشسته، التیام می بخشم. با تو نجوا می کنم و از خدا می خواهم چشمانم را لایق دیدار تو قرار دهد.

بگذار پیش و پس شود روز عید فطر

ما با هلال روی تو افطار می کنیم

شبیه روز قیامت

امیرمؤمنان علی(ع) در روز عید فطر خطبه ای ایراد کردند و چنین فرمودند:

ای مردم! امروزِ شما، روزی است که در آن به نیکوکاران پاداش داده می شود و بدکاران در آن زیان می کنند. امروز، شبیه ترین روزها به قیامت شماست. با بیرون آمدن از خانه هایتان به مصلا، از بیرون آمدن از گورها و رفتن به پیشگاه خداوند یاد کنید، و از توقف و ایستادن در محل نماز، وقوف خود در برابر خدا را به یاد آورید، و از بازگشت به خانه هایتان، بازگشت خود را به جهنم و بهشت فرا یاد آرید.[12]

روز دعا

مقام معظم رهبری می فرماید:

عید فطر، روز عیدی گرفتن از خدای متعال است؛ روزی است که در قنوت نماز عید فطر، میلیون ها دلِ متذکّر و خاشع از خداوند متعال درخواست کردند همان خیراتی را که به برترین بندگانش داده است، به آنها هم بدهد و از شروری که برترین و بزرگ ترین انسان های تاریخ را از آن دور نگه داشته است، آنها را هم دور بدارد. آن خیرات، در درجه اول، عروج به مقام توجّه به خدا، عبودیت خدا، آشنا بودن و مرتبط بودن با خدا و الهام گرفتن از حضرت حق در همه گفتارها و کردارها و آنات زندگی است، و بدترین شرور، شرک به خدا، خضوع در مقابل قدرت های غیر الهی و ضد الهی و بنده و برده دیگران بودن است.[13]

رمضان آینده

مقام معظم رهبری فرمود:

عید سعید فطر، روزی است که مسلمانان امتحان مهم خود را در ماه مبارک رمضان در معرض قبول الهی قرار می دهند و تصمیم می گیرند برای ورود به ضیافت الهی در ماه مبارک رمضان در سال آینده، آمادگی لازم را در خود به وجود آورند.[14]

ایشان در جای دیگر فرمود:

توفیق در اختیار داشتن وسیله رحمت الهی تا ماه رمضان آینده و عمل به درس ها و حسنات این ماه مبارک در تمامی طول سال، از بزرگ ترین پاداش هایی است که می تواند در این عید سعید نصیب بندگان مؤمن و مخلص خداوند شود.[15]

تعظیم شعائر الهی

انسان مسلمان باید از راه های گوناگون، ندای حیات بخش توحید را به گوش جهانیان برساند. یکی از آن راه ها، بیان شعارهای مذهبی است. خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید:

وَ مَنْ یُعَظِّمْ شَعائِرَ اللّهِ فَإِنّها مِنْ تَقْوَی الْقُلُوبِ. (حج: 33)

هر کس شعائر الهی را بزرگ دارد، این کار نشانه تقوای دل هاست.

تعظیم شعائر الهی، یکی از ویژگی های عید سعید فطر است. شعار تکبیر و تهلیل و تحمید و تقدیس، از جمله اعمالی است که به روز عید جلوه خاصی می بخشد. پیامبر اعظم(ص) در روز عید فطر، از منزل بیرون می آمد و تا رسیدن به مصلا با صدای بلند، شعار «لا اله الا الله» و «الله اکبر» سر می داد و حتی در میان خطبه ها و قبل و بعد از آن با صدای رسا این کلمات را تکرار می کرد.[16]

اهمیت زکات فطره

مقام معظم رهبری می فرماید:

کسی که بتواند جان و روح خود را تزکیه و پاک سازی کند، به فلاح و رستگاری دست خواهد یافت و ادای زکات فطر نیز موجب طهارت انسان از دنائت، لئامت، حرص و بخل می شود.[17]

ایشان زکات، روزه گرفتن و عید سعید فطر را عامل تطهیر و تزکیه مسلمانان خواندند و فرمودند:

به برکت همین طهارت، ایران اسلامی آباد و آزاد خواهد شد، توسعه پیدا خواهد کرد و به فضل پروردگار فقر، تبعیض، بدبختی و ناملایمات گوناگون زندگی از بین خواهد رفت.[18]

پرداخت زکات فطره که با نیت عبادت و تقرب به خداوند متعالی انجام می شود، نوعی بهره گیری از مادیات برای رسیدن به معنویات است. اگر زکات فطره از صورت پرداخت فردی به سمت بُعد اجتماعی آن سوق داده شود، پشتوانه و سرمایه مهم اقتصادی در حل مشکلات مردم خواهد بود. ایجاد مراکز درمانی، تأسیس کانون های علمی و صنعتی برای اشتغال زایی بیکاران جامعه، سرمایه گذاری برای مسائل بهداشتی و عمران محیط زیست، تقویت بنیه دفاعی مسلمانان و پاسداری از مرزهای اسلامی، توسعه فرهنگ عمومی و دینی و ایجاد مؤسسات پژوهشی و تحقیقاتی، برخی از دست آوردهای پرداخت زکات فطره در روز عید است که در صورت جمع آوری و مصرف صحیح این بودجه دینی به دست خواهد آمد.

پی نوشت:

[1] . مفاتیح الجنان، دعای قنوت نماز عید فطر.

[2] . نهج البلاغه، حکمت 428.

[3] . htt: // www. Leader. ir

[4] . همان.

[5] . نک: همان.

[6] . همان.

[7] . روضة الواعظین، ترجمه: مهدی دامغانی، ص 564.

[8] . حافظ شیرازی، دیوان اشعار، غزل 246.

[9] . همان، غزل 46.

[10] . صحیفه امام، ج 18، ص 395.

[11] . مفاتیح الجنان، بخشی از دعای ندبه، «بسیار سخت است بر من که همه را ببینم و تو را نبینم».

[12] . روضة الواعظین، ص 564.

[13] . htt: // www. Leader. ir

[14] . همان.

[15] . همان.

[16] . محمد محمدی ری شهری، مراقبات ماه رمضان، ترجمه: جواد محدثی، قم، درالحدیث، 1384، ص485.

[17] . htt: // www. Leader. ir

[18] . همان.