تهیه و تنظیم: نجیب‌الله حکیمی

خوشا آنان که با عزت ز گیتی - بساط خویش بر چیدند و رفتند

عالمان افغانستان در طول تاریخ وظایف، رسالت‌ها و مسؤولیت‌های دینی خود را نسبت به مردم با تمام سختی‌ها، مشکلات و ناملایمات انجام داده‌اند و با صبر، حوصله، شکیبایی، بردباری و تحمل رنج و درد با قامت راست و استوار، مردم را هدایت و ارشاد نموده‌اند و هیچ مانعی نتوانسته است از ادامه انجام مسؤولیت دینی و فرهنگی آنان جلوگیری نماید.
خطه‌ای علم دوست و فرهنگی مالستان، چون خطه‌های دیگر وطن عزیزما، عالمان فرزانه، دانشمندان فرهیخته، شخصیت‌های فرهنگی و علمی زیادی را در آغوش خود پروریده است، که با شمع وجود خود، جامعه و مردم خود را روشن نموده و دَین دینی و انسانی خویش را به‌خوبی ادا کرده‌اند. یکی از این چهره‌های علمی و دینی که مردم ما مرهون خدمت‌های دینی، علمی و اجتماعی او است، مرحوم حجت‌الاسلام شیخ غلام‌حسن مهدوی است که به اختصار به تبیین زندگی، شخصیت و فعالیت‌های او پرداخته می‌شود.
1. تولد و تحصیل
مرحوم شیخ غلام‌حسن مهدوی فرزند مرحوم استا حیدرعلی در سال 1321ش، در یک خانواده متدین و مذهبی در قریه سوکه مالستان، دیده به جهان گشود. او دوران کودکی‌ را، با تربیت عالی پدرش، مرحوم استا حیدرعلی که مرد نیک نام، خیرخواه و دل‌سوز مردم و منطقه بود سپری نمود و پا به مکتب گذاشت. مرحوم شیخ مهدوی درس‌های ابتدایی و روخوانی قرآن کریم و نوشتن را نزد ملا امامان قریه از جمله مرحوم سید آخوند میربای، مرحوم ملامحسن سراب، مرحوم شیخ نبی لعلچک، مرحوم آخوندزوار پایین سوکه و مرحوم شیخ محمد موسی رفیعی فراگرفت. شیخ مهدوی به‌خاطر علاقه فراوان به دروس حوزوی و نیز تشویق خانواده، به فراگیری دروس حوزوی روی آورد و دروس صرف، نحو، ادبیات و سیوطی را از محضر مرحوم شیخ عبدالله از شغله جاغوری و مرحوم استاد مهدوی غیغانتو تلمُذ نمود.
مرحوم کربلایی شیخ مهدوی در سال 1344 لباس سربازی و خدمت به وطن را به تن کرد و در گردیز مرکز ولایت پکتیا، در قوماندانی امنیه مشغول انجام وظیفه شد. پس از سپری نمودن دوران خدمت، به زاده‌گاهش برگشت و به فراگیری دروس حوزوی ادامه داد و در محضر اساتید فقید حجج اسلام آقایان: استاد حاج شیخ یوسف عارفی، استاد سید غلام‌حسین نجفی، استاد حاج شیخ محسن مهدوی زانوی ادب زد و از خرمن دانش آن عالمان وارسته خوشه‌ها چید.
2. خدمات فرهنگی، اجتماعی و تبلیغی
مرحوم شیخ غلام‌حسن مهدوی با افتخار لباس مقدس روحانیت را به تن نمود و سالیان سال به وظیفه مقدس تبلیغ، ترویج معارف اهل‌بیت(ع) و آموزش کلام وحی به تعلیم و تربیت نوباوگان وطن به‌عنوان ملا امام مکتب در مناطق مختلف مالستان همانند داله، نوده، سوکه نیزار، هردو قریه لعلچک، میرآدینه و سبزدره، عمر شریفش را سپری کرد.
ایشان علاوه بر انجام وظیفه تعلیم و آموزش به دعاوی رعایا نیز رسیدگی و با ایجاد صلح، آشتی و اصلاح ذات‌البین دل‌ها را بهم پیوند می‌داد و بدین روش اختلاف، نفاق و کینه از میان رخت بربسته و اتحاد و همدلی و صمیمیت جایگزین می‌شد.
3. ویژگی‌های آقای شیخ مهدوی
1-3. آراستگی
مرحوم شیخ مهدوی به ظاهر خودش خیلی اهمیت می‌داد و بر این اساس، همیشه ظاهر آراسته، مرتب و دوست داشتنی داشت. او براستی به این آموزه‌ی دینی «النظافة من الایمان» که بهداشت و پاکیزگی جزو ایمان است، باور و یقین کامل داشت و مطابق آن عمل می‌کرد. هرآن‌چه را داشت، پاکیزه و منظم می‌پوشید. این ظاهر آراسته و پاکیزه مهدوی که از پاکیزگی روح و روانش حکایت داشت به ایشان یک وقار و شخصیت کم نظیری داده بود که بودن و نشستن در کنارش، لذت بخش و خوشایند بود.
2-3. اعتدال‌گرایی
مرحوم مهدوی در عقاید، گفتار و رفتارش دارای اعتدال بود. او انسان متعبد و خداجو بود در عین حالی‌که به مسایل عبادی توجه و اهتمام جدی داشت؛ از افراط‌گرایی به دور بود. از سیره نیک وی بود هروقت از وظیفه به خانه باز می‌گشت جمعه‌ها را حتما به زیارت اهل قبور می‌رفت و این سیره نیک او بر خانواده، فرزندان، برادران و برادرزادگان نیز تاثیر گذاشته و آنان نیز وی را در این سنت حسنه همراهی می‌کردند.
مرحوم شیخ مهدوی معمولا می‌کوشید نمازش را اول وقت اقامه کند و بعد از انجام فریضه‌ی واجب رکعاتی را نیز به نیت والدین اقامه می‌کرد و به روح آسمانی ذوی الحقوق هدیه می‌کرد.
از دیگر سیره نیک وی قرائت قرآن و زیارت عاشورا بعد از نماز صبح بود که به سادگی ترک نمی‌شد و نیز دعای توسل وی بعد از نماز مغرب بر قرار بود. آقای مهدوی مرحوم در گفتار و سخنانش به شدت محتاط بود و تلاش می‌کرد کسی را با سخنانش نرنجاند و در موضع‌گیری‌های سیاسی‌اش نیز تلاش می‌کرد از حالت اعتدال خارج نشود. تمام رفتار، کردار و حتی در رفاقت و دوستی‌هایش حد میانه را رعایت می‌کرد و از این جهت دوستی و رفاقت ایشان با دیگران مداوم و پایدار بود و بعد از رحلتش تمامی آشنایان و دوستانش در فراق او عمیقا اظهار تأسف نمودند و فقدان وی را ضایعه بزرگ خواندند.
3-3. صبر و شکیبایی
از ویژگی‌های مهم دیگر مرحوم مهدوی، داشتن تحمل و صبر بود. ایشان در مجموع انسان صبور و با حوصله بود. زندگی ایشان مانند هرانسان دیگر، نشیب و فرازهای داشت؛ اما هیچ زمانی در شرایط سخت زندگی بی‌صبری نکرد و با حوصله‌مندی برای دستیابی به اهدافش تلاش می‌کرد که خوش‌بختانه در سال‌های اخیر بر بسیاری از آن اهداف و آرزوهای خویش دست یافت.
4-3. رفتار نیکو با مردم
آری عمل‌کرد سیره و رفتار نیکوی آن عزیز سفر کرده مصداق بارز این حدیث شریف بود که اِنّ اَحسَن الحسَنِ الخُلق الحسن، چنان‌چه بعد از فوت ایشان، دوستان و آشنایانش اکثرا در فضای مجازی از داخل و خارج کشور در مدح و خوبی او چنین نگاشتند: او شخصیت مُصلح، خیرخواه و نیک اندیش، از بزرگان و موسفیدان قوم و از خوبان عصر خویش، بود که با عروج خود همه را به سوگ عظیم نشاند و این رفتار نیکوی وی، او را در اذهان ما ماندگار خواهد ساخت.
استاد مهدوی مرحوم در کنار خانواده، فرزندان و همسر دل‌سوز خود، زندگی با عزت و آبرومندانه‌ای داشت و به بسیاری از آرزوها و اهداف خویش دست یافت. در سال 1393 با کاروان زیارتی مختار ثقفی به قصد پابوسی بارگاه ملکوتی امامان و پیشوایان خویش بار سفر بست و توفیق تشرف به سرزمین عشق نجف، کربلا، کاظمین، سامرا، قم، مشهدالرضا و سوریه را پیدا کرد. توفیق زیارت بارگاه ملکوتی امامان و پیشوایان از جمله آرزوهای مرحوم استاد مهدوی بود که خوش‌بختانه به آن‌ها دست یافت.
4. وفات و سفر بی‌بازگشت
آری! مرحوم استاد مهدوی با داشتن این اوصاف و کمالات، سرانجام صبح روز یکشنبه مورخه 8/3/1401ش، در سن 81 سالگی در کابل شفاخانه فیض محمد کاتب هزاره، دعوت حق را لبیک گفت و با عمل به وصیت مرحوم جسد آن معلم قرآن به زادگاهش انتقال داده شد و ظهر روز دوشنبه 9/3/1401ش، در جوار رحمت حضرت حق آرام گرفت.
روحش شاد و یاد و خاطره اش جاویدان باد!

منبع: فصلنامه سخن صبا، 1402، ش44