بازتاب شخصيت ملا فيض محمد كاتب هزاره(ره) در فضايي مجازي  عنواني است كه به معرفي جايگاهي كاتب(ره) در وبلاگ­ها، سايت­ها و... پرداخته است.

مقدمه

هزارستان قسمتي از سر زمين افغانستان است كه علي­رغم بي­مهري­ها و ظلم و ستم­هاي كه بر مردم آن، از سوي حاكمان مستبد روا داشته شده است، در دامن خود انسان­هاي مبارز، آزاده، عدالت‌خواه، انديشمند و هنرمند را پرورش داده است كه مورخ به‌نام و انديشمند بزرگ ملا فيض محمدكاتب هزاره(ره) يكي از آن­ها است. مرحوم كاتب(ره) به خاطر خدمات فرهنگي و سياسي و به ويژه نوشتن تاريخ وقايع افغانستان و افشاي چهره­هاي حُكّام مستبد و بيان مظالم رواداشته شده بر مردم، و نجات زندگي سياسي ملي دو سده­ي ما از سكوت، امروزه مقام و ارج تاريخي يافته و به عنوان شخصيت بزرگ تاريخ شناخته شده و به چهره­ي ماندگار و محبوب در سطح بين المللي تبديل شده است.

اينك كه در سال 2013 ميلادي قرار داريم، سالي كه غزنين زادگاه ملا فيض محمد كاتب هزاره(ره) به عنوان پايتخت فرهنگي جهان اسلام انتخاب شده است، دست اندركاران «فصل­نامه سخن صبا» تصميم گرفتند تا يادماني تهيه شود كه در آن انديشه­ها و ابعاد گوناگون شخصيت كاتب(ره) بررسي و براي آشنايي خوانندگان در اختيار آنان قرار گيرد.

بازتاب شخصيت ملا فيض محمد كاتب هزاره(ره) در فضايي مجازي  عنواني است كه به معرفي جايگاهي كاتب(ره) در وبلاگ­ها، سايت­ها و... پرداخته است.

بايد ياد آوري كرد كه آنچه در ذيل آورده شده است تنها بخشي كوچك وتعداد اندکي از سايت­هاي است كه در آن­ها انديشه­ها و شخصيت كاتب(ره) طي مقالات توسط انديشمندان، مورد واكاوي قرار گرفته و از اين طريق مقام«پدر تاريخ افغانستان» را ارج نهاده و از آن تجليل نموده­اند.

الف: وبلاگ كاتب(ره)

در اين وبلاگ مطالب و مقالات متعدد در باره­ي ملا فيض محمد كاتب هزاره(ره) و آثار او نوشته شده، به معرض مطالعه خوانندگان گذاشته شده است كه براي رعايت اختصار عنوان برخي مقالات و گزارش‌ها گزينش شده‌است.

1.«جلد اول، دوم و سوم سراج التواريخ به انگليسي ترجمه شد» عنوان است... و در ادامه آن دارد خبرخوش آن که« داکتررابرت دي. مک چيزني»، سردبير کتابخانه ملي ديجيتال افغانستان، که قبلا «تذکرةالانقلاب» را ترجمه نموده بود، اينک با حوصله وافر سه جلد کامل«سراج التواريخ» را به انگليسي ترجمه نموده است. جاي امتنان عميق آنجاست که داکتر مک چيزني، متن ترجمه شده هر سه جلد را به صورت آنلاين ورايگان در خدمت همه گذاشته است. متن انگليسي «سراج التواريخ» در آدرس­هاي ذيل قابل دسترس است.

ترجمه جلد اول در 436 صفحه http://afghanistandl.nyu.edu/pdf/ad...

ترجمه جلد دوم در 291 صفحه http://afghanistandl.nyu.edu/pdf/ad...

جلد سوم به دليل حجم زياد در سه بخش ترجمه شده است. آدرس­هاي آن در ذيل قرار دارد.

http://afghanistandl.nyu.edu/pdf/ad...

در اينجا متن فارسي «سراج التواريخ» قابل دسترس است.

http://afghanistandl.nyu.edu/books/...

کاتب در غرب

http://fromwest.blogfa.com/post-45.aspx[i]

2.«بازتاب تاريخ‌نگاري تحليلي در کتاب«فيضي از فيوضات» کاتب[ره]» عنوان مقاله­ي است كه داکتر جلال الدين صد يقي نوشته است. در بخشي از آن آمده است:

هدف از تأليف« فيضي از فيوضات» از سوي ملا فيض محمد کاتب[ره] توجه به مسايل بسيار مهم کشورداري و اخلاق و عادات ودانايي و سياست و کفايت زمامداراي مملکت مي­باشد و هم بدين­گونه ضعف سياست و پيمان شکني و کارهاي ناصواب آن. او از اين طريق...علل عروج وسقوط نظام­هاي مسلط فيودالي بر اين سر زمين را به وضاحت بيان داشته است. اين کار ملا فيض محمد کاتب[ره]. درست با کار ولتر تحت عنوان« نظري به طبايع و اخلاق و آداب و رو حيات اقوام ووقايع عمده تاريخ از عهد شارلماني تا زمان لويي سيزدهم» قابل مقايسه مي­باشد.

ولتر در اين اثرش به وضاحت تذ کر داده که:« مي­خواهم بدانم که مردم چگونه از توحش به تمدن رسيده اند». و با گفتن حقيقت به همه تاخته و مخصوصا کشيشان را به خشم آورده بود و مغضوب شاه وقت فرانسه قرار گرفت و تبعيد شد. اما کتابش پايه علم تاريخ جديد محسوب مي شود.

«فيضي از فيوضات» کاتب[ره] جنبه جامعه شناسي تاريخي داشته و از زاويه خاص تکامل جامعه انساني کشور ما در آن در مسير تاريخ تحليل و تجزيه و بررسي شده است که هم جنبه علمي را به خود گرفته و هم مي­تواند راهنماي خوب بشود براي تحقيقات گسترده و بيطرفانه در يک سطح عالي دانشگاهي و دانش پژوهي. [ii]

3.«فيض محمد کاتب[ره] تاريخ نگار نستوه» عنوان مقاله‌اي است كه نصير مهرين در باره­ي كاتب[ره] نوشته و در بخشي آن به بيان ويژگي­هاي كار كردهاي قلمي كاتب[ره] به ويژه در «سراج التواريخ» پرداخته و مي­نويسد:« چند ويژگي در کارکرد قلمي کاتب[ره]،... برازند­گي دارد. کارکرد قلم مورخي که در زير سايه استبداد مي‌نوشت، آن هم چنان استبدادي که شخص امير خودکامه خط به خط اثر او را ملاحظه مي­کرد؛ و در کار زحمت و نوشت، هنرمندانه، درنده خويي­ها و بي دادگري­ها را تصوير مي کرد، و يا قرار داشتن در محدوده­ي امکانات و اسنادي که فراوان نبوده است، دقت نظر و امانت داري را رعايت کرد، باري بدون ترديد، شکوه و نام آوري، جلوه­هاي تابنده و ديرپاي مي يابد. سبک روان و سليس نگارش، بهره گيري از مطالعات و ذخاير ادبي و لفظي چاشني دل انگيزتر به کارکرد­هاي قلمي او مي بخشد. وقتي چنين انساني، مکنونات و گفته نشده­هاي عرصه­ي قلم را با قدم‌هاي خجستهء استبداد ستيزان آزادي خواه، پيوند داد و در واقع سر عزيز را، هردم آماده اي فداي شريف ترين آرزو ها در کف نهاد؛ بُعد نام آوري و تحسين شخصيت اش در تاريخ براي آناني که در پي دريافت چنان ارزش‌ها هستند مسلم است که فزوني مي­يابد».[iii]

4.«فيض محمد کاتب[ره] مرجع بزرگ مورخين افغانستان» عنوان مقاله­ي است كه«پروفسور شاه علي اکبر شهرستاني» تحرير نموده است و در قسمتي آن دارد كه:« مطالعه سراج التواريخ و ديگر آثار او انسان را وامي­دارد تا استعداد خارق العاده و شكوفاي او را تحسين کند. او تنها قهرمان قدرتمند کار و ابتکار نيست بلکه تسلط ذهني او بر سياست و جريان‌هاي سياسي در افغانستان و اطراف آن، اهميت نبشته­ها و تأليفات او را دو برابر ساخته است، و چنان که شايسته يک مورخ با احاطه و سيطره است، وقايع را با چنان موشکافي به صورت جامع ثبت و تحليل کرده است که هر خواننده دقيق النظر را به شگفت اندر مي­سازد[iv]

5.«فيض محمد کاتب[ره]: تاريخنگاري در غبار تاريخ» صبورالله سياسنگ در بخشي از آن مي‌نويسد:« بدون شک، جاي پيکره اي فيض محمد[کاتب هزاره(ره)] در ميان تنديسه هاي فرانتس فانون، امه سزر، پاتريس لوممبا و جميله بوپاشا در موزيم      « Madame Tussauds»خالي خواهد بود، ولي با شادماني مي­توان گفت: که جايگاه اين سيماي پرافتخار تاريخ افغانستان در دل انديشمندان و دانشوراني چون دست اندرکاران انجمن فرهنگ و هنر افغان­هاي باشنده­ي لندن که نشست امروزي را به پاس بزرگداشت کارنامه­ي درخشنده­ي وي راه اندازي کرده اند، خالي نيست».[v]

6.«قلم تاريخ در زير ساطور سانسور» عنواني نوشته­ي است كه بشير سخاورز تحرير كرده است و در بخشي آن دارد كه:«تفاوتي كه غبار با كاتب[ره] دارد در اين است كه مآخذ او بيشتر از آثار نويسندگان روس و انگليس است و براى همين منظور وقتى به سنوات رجوع مي شود، اين سنوات به تأريخ عيسوي آمده‌اند  در حالي‌كه كاتب[ره] چون از جانب دولت موظف به كار نوشتن تاريخ بوده، تمام اسناد و شواهد دولتى را در اختيار داشته و سنوات در كتابش به قمرى است».[vi]

7.«جايگاه مرحوم ملا فيض محمد کاتب هزاره[ره]  در تاريخ نويسي معاصر افغانستان» نوشته­ي پوهاند رسول رهين است كه درآن،  زندگي، شخصيت، آثار كاتب[ره] و مقالات كه در باره‌ي ملا فيض محمد كاتب هزاره[ره] نوشته شده، معرفي گرديده است.[vii]

8.«کاتب هزاره[ره] معلم ، مصحح و مورخ» عنوان مقاله ارايه شده در سمينار كاتب[ره] در كابل توسط محقق روسي «پروفسورمريم هارونوا»است و توسط نبي پور ترجمه مي­شده است. در اين مقاله به بازتاب آثار كاتب[ره] در نوشته­هاي نويسندگان روسي پرداخته شده و در قسمت آن آمده است: «در اتحاد شوروي آگاهند که فيض محمد کاتب هزاره[ره] شخصيت برجسته در بسياري مسايل بود. او مصحح، معلم و قبل از همه مورخ برجسته به شمار مي آيد. آثار منحصر به فرد و ناياب تاريخي از خامه او تراوش نموده که عبارت­اند از «سراج التواريخ»، «تحفه‌الحبيب»، «تاريخ حکماي متقدمين»، «کتاب تذکرةالانقلاب» وغيره. علاوه بر آن در زمان کار در وزارت تعليم وتربيه و ليسه حبيبيه، بعضي از کتب درسي توسط ايشان تصحيح و دوباره نويسي گرديده است. سرنوشت فيض محمد کاتب هزاره[ره] حالت عجيبي به خود داشت و به همين لحاظ تمام آثار او، تا امروز به جا نمانده و همه آن­ها نه تنها در افغانان بلکه (به) خوانندگان خارجي نيز نامعلوم­اند.[viii]

9.«ملا فيض محمد کاتب[ره] پدر تاريخ معاصر افغانستان» نوشته­ي داکتراکرم عثمان است كه در قسمتي آن در باره­ي شخصيت كاتب[ره] مي­نويسد:« ملا فيض محمد کاتب هزاره[ره] از نوابغ و نوادر روزگار بود. او در زمان و مکان ناسزاوار چشم به جهان گشود. انگار پديده اي شاذ و استثنايي بود که در شوره زار پرتاب شده بود. از همين سبب جان بيدارش را دو رنج جانکاه مي آزرد يکي مزورع کردن شوره زار و ديگري دلبستگي به وطن مألوفش که او را در نمي يافت و قدرش را چنان که بايد نمي شناخت. بنابر آن در وطن خودش احساس غربت مي کرد و درد تبعيد را تا مغز استخوانش حس مي­کرد.

 کاتب[ره] نه تنها مورخي دقيق النظر و کم نظير بود بلکه روان امرا، درباري­ها و صاحبان قدرت را نيک مي شناخت و شناي سياسي در آن درياي توفاني را بلد بود. پس کاتب[ره] هم روانشناس، هم جامعه شناس و هم سياستگري ماهر بود، ورنه ناممکن بود که به اصطلاح بگذارند از زير ريش سرکار اشتر را با پشتاره بگذراند!  و آن آثار انتقادي را قلم بند کند. او «پدر تاريخ نويسي مدرن افغانستان» است و تاريخ نگاران مابعد از نوشته هاي او بهره ي فراوان برده اند. [ix]

10.«کاتب[ره] حقيقت تاريخ» عنوان مقاله­ي است كه  شريف سعيدي نوشته است كه در آن به ويژگي كار كاتب[ره] در تاريخ نويسي پرداخته و مي­نويسد:« کار اول کاتب[ره] نوشتن واقعيت هاي تاريخي است» كه در آن هيچ گاه رسالت عظيم قلم و مسئوليت بزرگ وجداني خود را در برابر عصرها و نسل­هاي آينده به موقعيت و منصب خود نفروخت. يکي ديگر از شاخصه هاي کار کاتب[ره] خصم ستيزي او از جبهه درون دشمن است.  پيام کاتب[ره] به اهل قلم و به خصوص روشنفکران آسمان نشين اين است که خدمت کردن به فرهنگ و جامعه تنها از راه شيري آسمان نقد نمي­گذرد بلکه راه­هاي فراوان در درون جامعه ما وجود دارد و به خصوص در پرتو تعامل هوشيارانه با خصم هم مي­توان گره از مشکلي واکرد.[x]

11.«در خشش هنر خطاطي، فيض محمد کاتب[ره]» عنوان مقاله، از استاد مايل هروي است که در قسمتي از آن مي­نويسد:«...اين مطلب گفتني است که نگارش خط نستعليق، از همه خطوط از نظر اين­که قلم به گونه­ي خاص و يا موازي خطوط هندسي دور مي­زند. مشکل‌تر است. فيض محمد کاتب[ره] با حوصله فراخ­تري، چندين کتاب را به خط نستعليق خفي نوشته است. اين عمل کرد در واقع يک نهضت کتاب سازي و استنساخ کتاب بوده که مايه و پايه­هاي تاريخي داشته است».[xi]

ب: سايت­ها و پايگاه­هاي اطلاع رساني

1. خبر گزاري فارس

«‌سراج التواريخ اثر ماندگار كاتب هزاره[ره]»

خبرگزاري فارس: 16 دي ماه هشتادمين سالروز وفات «فيض محمد كاتب هزاره[ره]» مورخ مشهور افغانستان است كه «سراج التواريخ»، جامع‌ترين كتاب تاريخ اين كشور، مهمترين اثر او است.[xii]

2. كاتب در دانشنامه انقلاب اسلامي و تاريخ ايران، فرهنگ نامه علماي مجاهد

در بخشي از آن آمده است:«کاتب[ره]، به رغم پيوندش با دربار شاهي، انديشه هاي آزادي خواهانه داشت و از جنبش هاي پيشرو افغانستان،‌مانند جنبش مشروطيت پشتيباني مي کرد و از اين رو، وي نيز در سرکوبي جنبش مشروطيت اول افغانستان به دست امير حبيب الله خان در ۱۳۲۷ به زندان افتاد، اما به سبب اين که امير از زمان شاهزادگي، او را مي شناخت و در نگارش «سراج التواريخ» خدمت مي کرد، بعد از مدت کوتاهي رها شد. وي در زمان امان الله خان (۱۳۳۷-۱۳۴۷ق/ ۱۲۹۷-۱۳۰۷) تصدي امور تعليم و تربيت و تأليف کتب درسي را در وزارت معارف به عهده داشت و به دليل شيعه بودن موفق به انتصاب در سمت مدعي العمومي نشد».[xiii]

3. سايت سمنگان

آمادگي دولت افغانستان براي واگذاري چاپ آثار کاتب[ره]( شهيد فيض محمد کاتب هزاره[ره])

چهارشنبه, 28 ميزان 1389وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان اعلام کرده که آماده است امتياز چاپ آثار فيض محمد کاتب هزاره[ره]، نويسنده و تاريخ نويس افغان[افغانستاني] را به بخش خصوصي واگذار کند.[xiv]

4. سايت خراسان زمين

در اين سايت زندگي­نامه ملا فيض محمد كاتب هزاره[ره] آورده شده، سپس به فعاليت­هاي سياسي و فرهنگي كاتب[ره] پرداخته شده و ضمن بر شمردن آثار كاتب[ره]، به سبك كاتب[ره] در نگارش آن­ها نيز اشاره شده است.[xv]

5. سايت مجتمع آموزش عالي فقه

شخصيت، انديشه و آثار علامه فيض محمد كاتب هزاره(ره)، عنوان پايان نامه­ي است كه توسط گل محمد رحيمي  به راهنمايي داكتر عبدالمجيد ناصري و مشاوره داكتر حيات الله يوسفي(رسولي)، نگاشته شده است. در اين پايان نامه به تركيب جمعيت افغانستان از اقوام مختلف، مذاهب موجود در افغانستان، عمل كرد پادشاهان در قبال اقوام اشاره شده و سپس شخصيت علامه فيض محمدکاتب(ره)، فعاليت­هاي فرهنگي و تلاش‌هاي اداري کاتب(ره)، انديشه‌هاي سياسي کاتب(ره) بيان گرديده و در بخش پاياني آثار علامه فيض محمدکاتب هزاره(ره) به خوانش گرفته شده است.[xvi]

6. سايت تورکيک پرس

بيانيه­ي فدراسيون فرهنگي غرجستان بمناسبت هشتا دمين سالگرد وفات فيض محمد کاتب هزاره(ره)؛ «پدرتاريخ معاصرافغانستان». در بخش از آن آمده است:«فيض محمد کاتب هزاره(ره) اززمره­ي آن روشنفکران و پژو هشگران است که با شرح زواياي تاريک و مرموز تاريخ افغانستان، تاريخ را به منبع آگاهي و شناخت براي انسان­ها تبديل کرده است کاتب(ره) با وجود نبود آزادي بيان، بازهم توانست ستم­هاي انجام شده بر مردمش را ثبت تاريخ کند. کاتب(ره) روشنفکر آينده­نگر و مبارز نستوهي بود که با قلمش، جهل و استبداد را در برابر چشمان‌شان افشا و بر ملا مي­کرده است. ملا فيض محمد کاتب هزاره(ره) آثار پرشماري نوشته است که برخي منتشر و برخي تا کنون توفيق چاپ نيافته است. کاتب هزاره(ره) را مي­توان يکي از پرکارترين و دقيق‌ترين تاريخ‌نويسان افغانستان دانست که حجم تأليفات وي به بيش از شش هزار صفحه و آثار کتابت شده او به بيش از ده هزار صفحه بالغ مي­گردد».[xvii]

7. سايت کتابخانه تخصصي تاريخ اسلام و ايران

«سراج التواريخ» ملا فيض محمد کاتب هزاره[ره]، با ويرايش، مقدمه و فهارس: دکتر محمدسرور مولايي، کابل، انتشارات اميري، 1390سراج التواريخ، کتابي است در تاريخ افغانستان به سبب شهرت و جايگاه بلندي که دارد، بي نياز از معرفي است.[xviii]

8. سايت گلستان

«علامه فيض محمد کاتب هزاره[ره] مورخ سترگ» عنوان مقاله­ي عوض نبي زاده در باره­ي كاتب[ره] است. در بخشي از آن مي­نويسد:«فيض محمد کاتب[ره] مي کوشيد رسالت تاريخي­اش را به شکل کاملا طبيعي و بدون جلب توجه سفاکان و قهاران ادا نمايد. براي تحقق اين هدف، آيندگان را از حقايق مطلع سازد. علامه کاتب[ره] در باره­ي وضع زند­گي مردم هزاره به سه نکته اساسي اشاره مي­کند: اول: مرد م هزاره را در نظام­هاي استبدادي با نظر استخفاف مي­نگريستند. وي اين موضوع را در قرينه مناسبي بيان مي­کند: « مردم هزاره که به دسته غلامان نامزد بودند معتمد عليه­ اعليحضرت تيمور شاه شدند. دوم: مردم هزاره به ميل و رغبت و از روي شوق متوسل به جنگ نشده، بلکه هر بار جنگ بر آن­ها تحميل گرديده است. سوم اين­که امراي وقت از اختلاف مذهب همواره استفاده­ي ناجايز نموده و ملا نمايان تنگ نظر را تحريک مي­کردند تا بر ضد مردم هزاره فتواي« جهاد!!» صادر نمايند. بنابراين، جنگ بر ضد مردم هزاره معمولا صبغه­ي مذهبي به خود مي­گرفت. به گفته­ي فيض محمد کاتب هزاره[ره] آن را به حيث جنگ مليتي تعبير نموده و قتل و غارت اين مليت ستم ديده را مستوجب ثواب و پاداش اخروي قلمداد مي­کردند!![xix]

9. سايت بي بي سي(B.B.C)

جلد چهارم نسخه خطي «سراج التواريخ» نوشته فيض محمد کاتب هزاره[ره] توسط دولت خريداري شد. حليم تنوير سرپرست آرشيو ملي در گفتگو با بي بي سي گفت: نسخه خطي جلد چهارم اين كتاب را دولت از يك كتابخانه خصوصي به قيمت 25 هزار دلار خريده است... كه به خط نستعلق فيض محمد كاتب هزاره[ره] است و شامل 1467 صفحه به قطع 20 X17 سانتي متر مي­باشد و مطابق نوشته نويسنده در آخر كتاب، در ششم حوت سال 1304 خورشيدي به پايان رسيده است.[xx]

10.سايت ستاره­ هاي افغانستان

شمه­اي از جنايات عبدالرحمان جابر عليه مردم هزاره به روايت تاريخ:

در قسمتي از آن آمده است:( ظاهرا عبارت كاتب[ره] است)هرچند[هرکسي] مرد و زن و پسر و دختر و مال و متاع آن قوم کافر[هزاره] را از راه غنيمت متصرف شوند، به قرار آيين دين مبين، پنج يک آن را حق حضرت والا دانسته ارسال حضور بدارند و باقي را حق و حصهء خود دانسته متصرف شوند از صدور اين حکم بود که هزاران هزاران زن و دختر و پسر از مردم هزاره به اسيري رفته، از راه ملک يمين درتمام افغانستان و ممالک خارجه به فروش رسيد.[xxi]

11. سايت جوانان امروز   

تذکرةالانقلاب - فيض محمد کاتب(ره)

اين اثر قرار که از مقدمه روسي آن بر مي آيد در سال 1988 ترسايي در اتحادشوروي سابق،  آژانس «ناووکا» به طبع رسيده است و مترجمان آن نوشته اند که اين نسخه يک سند تاريخي مهم در مقطع زمان سال هاي (1928-1929ميلادي) يعني جنبش اميرحبيب الله کلکاني(بچه سقا) به شمار ميرود.

نمونه ترجمه­ ي تذكرة الانقلاب به زبان روسي[xxii] آنچه آورده شـد نـمونه­ي از وبلاگ و سايت­هـاي است كه در آن­ها شخصيت و آثار ملا فيض محمدكاتب هزاره(ره) به خوانش گـرفته شده است و ده­ها سايت­ ديگري نيز هست، مانند جمهوري سـكوت، آزادي و... كـه در باره­ ي كاتب هزاره(ره) مقالات ارزنـده‌ياز انديشمندان در معرض ديدخوانندگان و تشنگان حقيقت در باب سرگذشت مردم افغانستان و تاريخ آن قرار داده شده است.

12.كابل ايكرو

(همايش هشتادمين سال وفات «ملا فيض محمد كاتب هزاره[ره]» مورخ نامي افغانستان)

به مناسبت هشتاد مين سال وفات، ملا فيض محمدکاتب هزاره(ره) مورخ نامور کشور افغانستان، از سوي وزارت اطلاعات و فرهنگ کشور همايشي با حضور محققان، نويسندگان و مقامات دولتي در محل مركز بين المللي مطبوعات وزارت اطلاعات و فرهنگ در تاريخ 10/ 9/ 90  برگزار گرديد. در آغاز اين محفل پيام جلالت مآب آقاي حامدکرزي رئيس جمهوري اسلامي افغانستان خوانده شد، كه در بخش ازآن آمده است: ملا فيض محمد کاتب[ره] يکي از مورخان معروف و کم نظير کشور است که نام و آثار ماندگار او جايگاه عالي و مرتبت بلندي در تاريخ و فرهنگ کشور ما دارد. چاپ و تکثير آثار کاتب[ره] و پژوهش در باره شخصيت، مبارزه او و بررسي آثارش از واجبات مؤسسات علمي و فرهنگي کشور است. وزارت اطلاعات و فرهنگ کشور را بايد ستود که به ياد هشتادمين سال وفات او مجلس امروز را سازماندهي کرداست.

 دکتر سيد مخدوم رهين، وزير اطلاعات و فرهنگ اولين سخنران بود و در سخنان خود ملا فيض محمدکاتب[ره] را يكي از گرامي ترين چهره هاي تاريخ نگاري در چند قرن اخير کشور دانسته پيرامون ابعاد مختلف شخصيت، کارکردها و شيوه تاريخ نگاري کاتب[ره] گفت: دقتي که کاتب[ره] به امور داشت بسياري از مسايل را طوري براي ما روشن ساخت که اگر سراج التواريخ نمي بود ما از نود درصد رويداد هاي آن عصر بي خبر مي‌مانديم ؛ وي در ادامه افزود: کاتب[ره] درشرح رويدادها هيچگاه به مبالغه نپرداخـته بلکه به شيوه بسيار ماهرانه حقايق و

واقعيت‌هاي زمـان را بدون ايـن کـه کسي را برنجـاند به ما انتـقال داد. ازخصلت‌هايش، پـرداختن به ثبـت آلام مظلومان است به توده‌هاي دردکشيده و به ظلم هايي كـه به قـوم مظلومش شده به شـكلي بسيار ظريف نيز پرداخته است. در دوراني كه تحصيل كنندگان ماليات به كشاورزان به خصوص در منطقه هزاره‌جات فشار بسيار زيادي وارد مي‌كردند، او با زبان شيريني مشكلات مردم را ثبت نموده است.[xxiii]

 

لينك‌ها: