تهیه و تدوین: محمدنبی امینی

مقدمه

افغانستان سرزمین تضادها، کشمکش‌ها و رقابت‌های خونین است. از روزی که جغرافیایی به‌نام افغانستان پدید آمده، جنگ و خون‌ریزی نیز همزاد و همراه آن بوده‌است؛ قتل، چپاول، غارت، غصب و تاراج سرزمین، تبعیض و بی‌عدالتی، فساد و بی‌رحمی در اوج خود قرار داشته و پیامدهای آن؛ مهاجرت و آوارگی، فقر و بی‌پناهی و عقب ماندگی تاریخی بوده‌است. در این سرزمین افراد زیادی به جرم مذهب و تبار خاص و به جرم حق‌خواهی و عدالت‌خواهی به شهادت رسیده‌اند. در این جغرافیای ظلم، استبداد و تبعیض جان‌های بی‌شماری بناحق قربانی شده و هم‌چنان قربانی می‌شود.

یکی از رویدادهای تلخ این فاجعه انسانی، حادثه 21 عقرب سال 1397ش، است که طی آن چندین تن از جوانان که برای عدالت‌خواهی در تظاهرات شرکت کرده و فریاد سرداده بودند و برای دفاع از امنیت و حقوق مردم خود جان شان را کف دست گرفته و حق حیات مردم شان را مطالبه کرده بودند، اما به طرز وحشت‌ناکی به شهادت رسیدند. یکی از این جوانان رشید و عدالت‌خواه بانوی گرامی خانم فاطمه بتول سلطانی بود که برای ارج نهادن به مقام والای شهیدان، زندگی‌نامه این بانوی شهید را به خوانندگان عزیز فصل‌نامه سخن صبا، تقدیم می‌کنیم.

1. زادگاه، طلوع و تحصیل

شهید فاطمه بتول سلطانی فرزند محمدابراهیم سلطانی در سال ۱۳۸۱ش، در قریه‌ی غیغانتوی ولسوالی مالستان ولایت غزنین، چشم به جهان گشود. او دوره ابتدایی را در مکتب نسوان شهید بلخی غیغانتو آغاز کرده و به پایان رساند و با مهاجرت به کابل، دوران لیسه را در لیسه عالی زینب کبری^(س) واقع در ناحیه سیزدهم شهر کابل گذراند و در زمان شهادت به‌عنوان محصل صنف دوازدهم در این لیسه مشغول به تحصیل بود.

2. ویژگی‌های اخلاقی و اجتماعی

شهید فاطمه بتول، دارای ویژگی‌ها و فضایل اخلاقی نیک و دارای اهداف متعالی بود. روحیه آرام داشت و آدمی متین بود. به تحصیل علم و دانش اهمیت فراوان می‌داد. او شیفته و علاقمند به مطالعه و کتاب‌خوانی بود.

آخرین کتابی‌که مطالعه می‌کرد، کتابی به‌ نام «افغانستان- جنگ، سیاست و جامعه» بوده است.

فاطمه بتول، برخوردار از روحیه اجتماعی بوده و در مسایل اجتماعی نیز بسیار فعال بود. او از درد نابرابری و محرومیت تاریخی مردمش آگاه بود. نابرابری‌های اجتماعی و محرومیت‌های تاریخی او و هم‌قطارانش را وادار کرده بود تا وارد فعالیت‌های مدنی و اجتماعی شوند و در برابر بی‌عدالتی‌ها و تبعیض سیستماتیک دست به مبارزه زده و قیام کنند. او عضو فعال نهادهای مدنی و اجتماعی بوده و با اشتراک در همایش‌های مردمی، اعتراضات مدنی، تظاهرات‌ها و دادخواهی‌ها، حس عدالت‌خواهی، مردم دوستی و وطن دوستی‌اش را ابراز می‌کرد.

شهید فاطمه سلطانی اهداف بلندی را در سر می‌پروراند. یکی از اهداف و برنامه‌های او تحصیل در رشته علوم‌سیاسی و حقوق بود. وی می‌خواست از این طریق وارد عرصه‌های اجتماعی و سیاسی شده و به‌عنوان وکیل و نماینده در پارلمان افغانستان به فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی بپردازد تا بتواند از این مجرا، به درستی از حقوق مردم رنج‌دیده خویش دفاع کرده و برای تحقق عدالت اجتماعی و محو تبعیض و بی‌عدالتی گام برداشته و مصدر خدمت برای مردم و جامعه خویش باشد. شهید فاطمه بتول سلطانی، جوان آگاه، دردمند، عدالت‌خواه و مبارز بود. همین ویژگی‌ها باعث شده بود او با جنبش روشنایی‌که برای مبارزه با تبعیض و بی‌عدالتی به‌وجود آمده بود، همراه و هم‌گام شود و با اشتراک در جلسات و برنامه‌های این جنبش، دردهای مردمش را فریاد کشیده و از جمله فعالان و پیش‌آهنگان این حرکت مردمی بود.

3. حضور فعال در تظاهرات شبانه بیستم عقرب

در جریان لشکرکشی و هجوم وحشیانه گروه طالبان؛ این سپاهیان جهل و تاریکی بر مردم ارزگان، جاغوری و مالستان، تعداد زیادی از مردم این مناطق به خاک و خون کشیده شد، خانه‌ها و اموال مردم غارت شد و بسیاری از مردم در آن فصل سرما، آواره شدند. دولت مرکزی در آغاز، این یورش طالبان را جنگ فرقه‌ای بین دو طایفه و فرقه دانسته و از مسؤولیت شان شانه خالی کردند که سرانجام به یک فاجعه تبدیل شد.

در این شرایط، جنگ طالبان با نیروهای امنیتی به شدت در جریان بود و هرلحظه اخبار نگران کننده از سقوط مراکز ولسوالی به گوش می‌رسید. مردم هراسان و نگران بودند. جنگ از یک‌سو و بی‌توجهی دولت، ناامنی و وخامت تجمعات، آبستن یک مظاهره بزرگ دیگر بود، در چنین شرایط سخت؛ مردم و جوانان ساکن در کابل در تاریخ 20 عقرب 1397ش، در یک اقدام متهورانه برای حمایت از مردم جنگ زده و نجات مناطق جنگی، دست به اعتراض زده و تظاهرات شبانه بزرگی را در کابل به راه انداختند تا حکومت مرکزی را تحت فشار قرار دهند که برای نجات مردم مناطق جنگی، هرچه عاجل اقدام کند. تظاهرات از جاده شهید مزاری^(ره) (برچی) آغاز شد و تا دروازه‌ی ارگ ریاست جمهوری کشور، ادامه یافت. فردای آن روز اعتراضات بزرگ‌تر شده و هزاران نفر خسته از جنگ، ویرانی، خشونت، و استخوان‌شکنی، به تظاهرات کنندگان پیوستند.

4. جریان شهادت

شهید فاطمه بتول سلطانی، مانند همیشه همراه با دیگر دوستان و یاران عدالت‌خواه شان در این تظاهرات شرکت کرد، اما در روز تظاهرات 21 عقرب 1397ش، با پایان یافتن تظاهرات، در یک اقدام انتحاری و انفجاری مشکوک پنج تن از تظاهرات کنندگان به شمول؛ فرشته غزل اکبری هزارستانی، فاطمه سلطانی، گل‌چهره صدف و محمد اسماعیل بشردوست هزارستانی به مقام رفیع شهادت نایل گردیدند. نعمت‌الله رها، برادر جوان فاطمه سلطانی، از آخرین صحبت با خواهرش چنین می‌گوید: «آخرین باری که با شهید فاطمه بتول صحبت کردم، صبح همان روز شهادتش بود. در مراسم تشییع جنازه پسر کاکایم بودم، برای فاطمه زنگ زدم و از او خواستم که به مسجد جهت تلاشی بخش زنانه بیاید، اما او گفت: من در تظاهرات هستم، نمی‌توانم بیایم. من نیز با گفتن این‌که مواظب خود باش، تماس را قطع کردم.»

شهید فاطمه بتول سلطانی، خاله‌ی شهید فرشته غزل اکبری بود این دوخاله و خواهرزاده همواره در کنار هم بوده و صمیمیت زیادی با هم داشته‌اند. فاطمه و فرشته هردو از پیش‌آهنگان تظاهرات عدالت‌‌خواهانه، در کنار هم به فیض شهادت نایل گردیدند. تاریخ و حیات اجتماعی و سیاسی مردم ما مدیون خون شهدای جنبش عدالت‌خواهی افغانستان و این شهیدان راه حق و عدالت بوده و هیچ‌گاهی رشادت‌ها و مبارزات آنان از صفحه‌ی تاریخ پاک نگردیده و فراموش نخواهد شد. روحش شاد و یادش گرامی باد.[1]

[1] از آقای حمیدالله حکیمی، بابت هماهنگی در تهیه و ارسال زندگی‌نامه‌ی شهید فاطمه بتول سلطانی صمیمانه تشکر می‌کنم.

منبع: فصلنامه سخن صبا، 1401، ش44